Ο καρπός της γνώσης είναι στην εποχή του και γι’ αυτό τώρα είναι και η πιο κατάλληλη στιγμή να τον γνωρίσεις καλύτερα, πριν φτιάξεις μ’ αυτόν την τέλεια μηλόπιτα.

Ένα κόκκινο μήλο δαγκωμένο παραπέμπει στο Προπατορικό αμάρτημα, ένα μήλο την ημέρα ξορκίζει την αρρώστια κι ένα μήλο που πέφτει στη γη επιβεβαιώνει το νόμο της βαρύτητας αλλά και της ανθρώπινης φύσης πως θέλοντας και μη μοιάζουμε στους γονείς μας.

Η μηλιά κι οι ποικιλίες της

Το μήλο είναι ο καρπός του δέντρου της μηλιάς, η επιστημονική ονομασία της είναι Μηλέα η ήμερος (Malus domestica) κι ανήκει στην οικογένεια των Ροδοειδών (Rosaceae). Η μηλιά είναι φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει τα 5-12 μέτρα ύψος. Ανθίζει την άνοιξη με λευκό-ροζέ άνθη και τα φρούτα της ωριμάζουν το φθινόπωρο. Είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα και ευρύτατα καλλιεργούμενα καρποφόρα δέντρα παγκοσμίως. Κατάγεται από την περιοχή του Καυκάσου και τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ασία κι Ευρώπη καλλιεργείται από την αρχαιότητα. Με την ανακάλυψη του νέου κόσμου και την εγκατάσταση αποίκων πολλές Ευρωπαϊκές ποικιλίες μηλιάς μεταφέρθηκαν στην Αμερική.

Οι ποικιλίες της μηλιάς ξεπερνούν τις 7.000! Ωστόσο, πιο διάσημα είναι τα κόκκινα μήλα της ποικιλίας Γκαλά (Gala), τα Γκράνι Σμιθ (Granny Smith), τα Γκόλντεν (Golden), τα Φούτζι (Fuji) και τα Delicious. Οι ελληνικές μηλιές καλλιεργούνται στη δυτική Μακεδονία, τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο, με τα μήλα Ζαγοράς που είναι Π.Ο.Π., τα φιρίκια και τα μήλα Πιλαφά από την Τρίπολη να ξεχωρίζουν.

Τα πρωτεία στην ελληνική καλλιέργεια κρατούν τα κόκκινα μήλα, όπως τα Starking Delicious με τη χυμώδη, γλυκιά κι αρωματική σάρκα, τα Royal Gala με τη σκληρή και τραγανή σάρκα που είναι ιδιαίτερα χυμώδη και γλυκιά και τα Τριπόλεως Delicious Πιλαφά με τραγανή σάρκα, ελαφρώς γλυκόξινη γεύση και πλούσιο άρωμα. Ακολουθούν τα ξινόμηλα Granny Smith με την πράσινη φλούδα, την τραγανή σάρκα και τη χαρακτηριστική ξινούτσικη γεύση, τα κίτρινα Golden Delicious με τη χρυσοκίτρινη φλούδα και την ελαφρώς υπόξινη γεύση και τα Reinette du Canada με τη μαλακή σάρκα. Τα φιρίκια με το μικρό τους μέγεθος και την πολύ γλυκιά κι αρωματική σάρκα δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο. Στους ελληνικούς οπωρώνες συναντώνται επίσης οι ποικιλίες Fuji, Jonagold, Ariane, Belgica, Cameo, Diwa, Honey Crunch, Jazz, Junami, Rubens, Tentation και Wellant.

Λίγη ιστορία κι άφθονοι μύθοι…

Από την αρχαιότητα -πιο σωστά από τη γέννηση της ανθρωπότητας- μέχρι σήμερα το μήλο είτε ως συμβολισμός, είτε ως καρπός συνδέεται με μύθους, θρησκείες, ιστορίες, παραμύθια αλλά και διεθνώς επιτυχημένα λογότυπα και business stories (βλέπε Apple).

Η πρώτη γυναίκα που γεύτηκε μήλο υποκινούμενη από τον όφη -τον απαγορευμένο καρπό δηλαδή του δέντρου της γνώσης- σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη είναι η Εύα. Και μοιράστηκε την ευχαρίστηση με τον Αδάμ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την οργή του Θεού και την εκδίωξή τους από τον Παράδεισο.
Στην Αρχαιότητα η λέξη «μήλον» προσδιορίζει οποιοσδήποτε σφαιρικό καρπό.
Το μήλο είναι σύμβολο της θεάς Αφροδίτης. Συγκεκριμένα ο καρπός της μηλέας συνδέεται άρρηκτα με τη λατρεία της θεάς. Το πασίγνωστο άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου μπορεί σήμερα να στέκεται ακρωτηριασμένο στο Μουσείο του Λούβρου, ωστόσο κάποτε πιθανολογείται πως κρατούσε ένα μήλο.
Και το όνομα του νησιού Μήλος σχετίζεται με το μυθικό πρόσωπο Μήλον, προστατευόμενο της θεάς Αφροδίτης.
Το μήλον της Έριδος πρόσφερε ο Πάρης στη θεά Αφροδίτη για να τον βοηθήσει να κερδίσει την πιο όμορφη γυναίκα του τότε γνωστού κόσμου, την Ωραία Ελένη. Κι όταν την έκανε δική του, ξεκίνησε ένας μεγάλος πόλεμος, ο Τρωικός.

Και ποια ήταν η Έριδα; Μια δύσμορφη αρχαία θεότητα, κόρη της Νύχτας και της διχόνοιας. Όταν οι θεοί δεν την κάλεσαν στον γάμο του Πηλέακαι της Θέτιδος, εκείνη από θυμό άφησε ένα χρυσό μήλο, το «μήλον της Έριδος», να κατρακυλήσει ώστε να το δουν οι καλεσμένοι θεοί και να ζηλέψουν. Το μήλο έφερε την επιγραφή «τῇ καλλίστῃ» δηλαδή στην ομορφότερη (θεά). Και οι τρεις παρευρισκόμενες θεές, η Ήρα, η Αθηνά και η Αφροδίτη το διεκδίκησαν για τον εαυτό τους. Ο Δίας για να σταματήσει τον τσακωμό πρόσταξε τον Ερμή να τις πάει στον Πάρη για να διαλέξει αυτός ποια θα πάρει το μήλο. Έτσι και έγινε. Για να τον καλοπιάσουν, η Αθηνά του έταξε πνευματική σοφία, η Ήρα δύναμη σωματική κι η Αφροδίτη την ωραία Ελένη. Η συνέχεια είναι γνωστή.
Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων κλήθηκε να φέρει ο Ηρακλής εκπληρώνοντας έναν από τους άθλους του. Τα μήλα βρίσκονταν στους Ηράκλειους Στύλους, στο σημερινό Γιβραλτάρ και μάλλον επρόκειτο για πορτοκάλια… Απ’ όσο γνωρίζουμε οι αρχαίοι Έλληνες δεν γνώριζαν τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια κλπ.) και η Εσπερία είναι παραφθορά της Ισπανίας.

Γνωστό, επίσης, είναι το επιστημονικό ανέκδοτο με το μήλο που πέφτει στο κεφάλι του Νεύτωνα κι εκείνος ανακαλύπτει το νόμο της βαρύτητας. Τις χρονιές 1665 και 1666, όταν η πανούκλα έπληττε την Ευρώπη, το πανεπιστήμιο στο Κέμπριτζ, όπου δίδασκε ο Νεύτων, έκλεισε για προληπτικούς λόγους κι εκείνος γύρισε στο κτήμα της οικογένειάς του στο Γούλσθορπ, στη Βόρεια Αγγλία. Ένα ανοιξιάτικο απόγευμα του 1666 συνέβη η πιο διάσημη πτώση φρούτου στην ανθρώπινη ιστορία.
Σύμφωνα με το πασίγνωστο παραμύθι, σ’ ένα μήλο έκρυψε το φαρμάκι η κακιά μητριά της Χιονάτης για να τη δηλητηριάσει, αφού δεν άντεχε να μην είναι πια η πιο όμορφη γυναίκα του κόσμου, όπως τη διαβεβαίωσε ο μαγικός της καθρέφτης της.

Διατροφική αξία

Τα μήλα είναι μια τροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνη C, κάλιο, υδατάνθρακες και φυτικές ίνες. Ένα μέτριο μήλο με τη φλούδα του αποδίδει γύρω στις 80 θερμίδες. Επιπλέον, έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και είναι ιδιαίτερα ευεργετικά για την αρτηριακή πίεση, μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Οι φυτικές ίνες, που υπάρχουν σε αφθονία στη φλούδα των μήλων, συμβάλλουν στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας, αλλά και στη μείωση της χοληστερίνης.

Πώς διαλέγεις κι αποθηκεύεις τα μήλα

Όταν αγοράζεις μήλα φρόντισε να τα διαλέγεις προσεκτικά ένα προς ένα, ελέγχοντας μην έχουν χτυπήματα και κοψίματα, καθώς αυτά επιτρέπουν συνήθως στα φυτοφάρμακα να εισχωρήσουν στο εσωτερικό τους.
Αποθήκευσε τα μήλα στο ψυγείο χωρίς να τα πλύνεις κι έτσι θα σου κρατήσουν για αρκετό καιρό.
Πριν τα καταναλώσεις πλύνε τα πολύ καλά, κι εάν πρόκειται να τα καταναλώσεις με τη φλούδα τους πλύνε τα με νερό και ξύδι και βούρτσισέ τα καλά μ’ ένα βουρτσάκι λαχανικών.

Τα μήλα στην κουζίνα

Τα μήλα τρώγονται σαν φρούτο, καθαρισμένα ή με τη φλούδα τους, αλλά και συνδυασμένα μ’ άλλα φρούτα σε υπέροχες φρουτοσαλάτες. Συμμετέχουν, επίσης, σε πολλές γλυκές κι αλμυρές συνταγές, δίνοντάς τους ιδιαίτερο χαρακτήρα:

Βρασμένα σε ελαφρύ σιρόπι γίνονται τέλεια κομπόστα.
Ψημένα στο φούρνο με μπαχαρικά, γλυκό κρασί και λίγη ζάχαρη γίνονται ένα πεντανόστιμο επιδόρπιο.
Γίνονται φοβερή μαρμελάδα.
Με τα μικρά φιρίκια φτιάχνεις καταπληκτικό γλυκό κουταλιού.
Η μηλόπιτα είναι η γλυκιά πίτα με τις περισσότερες ίσως παραλλαγές (σκεπαστή, ξεσκέπαστη, με ζύμη, με φύλλα, με σφολιάτα, κράμπλ, τάρτ τατέν).

Το στρούντελ με γέμιση μήλου είναι ένα πασίγνωστο παγκοσμίως γλυκό με μήλα, σταφίδες και μπαχαρικά τυλιγμένα και ψημένα μέσα σε φύλλο, πασπαλισμένα στο τέλος με ζάχαρη άχνη και κανέλα.
Μήλα βάζεις και στις πράσινες σαλάτες με πιο γνωστή την Waldorf (με μήλο, καρύδια και ροκφόρ).
Ένα chutney μήλου (γλυκόξινη μαρμελάδα) συνοδεύει ψητά κρεατικά κι αλλαντικά.
Λεπτές φέτες μήλου συνοδεύουν άψογα αλμυρά τυριά και κρασί.
Μήλα κομμένα σε χοντρές φέτες μπορείς να προσθέσεις επίσης σε ψητά κατσαρόλας και φούρνου.
Κυβάκια μήλου σοταρισμένα μπορείς να προσθέσεις και στη γέμιση της γαλοπούλας.

Από μήλα παράγεται επίσης και ξύδι, το υπέροχο μηλόξιδο αλλά κι αλκοολούχα ποτά. Πιο διάσημο ποτό είναι ο -χαμηλός σε περιεκτικότητα αλκοόλ (1-8%)- μηλίτης, αλλά και το γαλλικό brandy Calvados που αποτελεί απόσταγμα μήλων.